Lọc máu thường xuyên cho bệnh nhân tim mạch & Những lưu ý

Lọc máu thường xuyên cho bệnh nhân tim mạch là một phương pháp y học quan trọng giúp cải thiện chức năng tuần hoàn, hỗ trợ loại bỏ các độc tố và duy trì sự ổn định của huyết áp. Đối với những người mắc bệnh tim mạch, quá trình lọc máu không chỉ giúp giảm gánh nặng cho tim mà còn góp phần kiểm soát các biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh rủi ro, bệnh nhân cần tuân thủ những lưu ý quan trọng trong quá trình thực hiện lọc máu.

Khi nào bệnh nhân tim mạch cần lọc máu thường xuyên

Bệnh nhân tim mạch có thể cần lọc máu thường xuyên trong một số trường hợp cụ thể, đặc biệt khi tim và thận không còn khả năng tự điều chỉnh cân bằng dịch và điện giải. Một số tình huống phổ biến bao gồm:

• Suy thận cấp hoặc suy thận mạn tính giai đoạn cuối: Thận mất khả năng lọc chất thải, gây tích tụ độc tố trong máu.
• Suy tim sung huyết nặng gây quá tải dịch: Dịch dư thừa có thể dẫn đến phù phổi cấp, khó thở nghiêm trọng.
• Tăng kali máu nguy hiểm: Khi nồng độ kali trong máu tăng cao, bệnh nhân có thể bị rối loạn nhịp tim hoặc ngừng tim đột ngột.
• Nhiễm độc chuyển hóa: Nồng độ ure và creatinine cao có thể gây viêm màng ngoài tim do ure.
• Rối loạn huyết áp không kiểm soát được: Bệnh nhân có nguy cơ cao bị đột quỵ hoặc suy tim nặng.

Lưu ý: Trong những trường hợp trên, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân thực hiện các phương pháp lọc máu liên tục nhằm duy trì sự ổn định của cơ thể và giảm tải áp lực lên tim.

Các phương thức lọc máu thường xuyên cho bệnh nhân tim mạch

Lọc máu liên tục là phương pháp được ưu tiên sử dụng cho bệnh nhân tim mạch bởi nó giúp kiểm soát dịch và điện giải một cách chậm rãi, tránh gây sốc tuần hoàn. Các phương thức phổ biến bao gồm:

Lọc máu liên tục qua màng lọc tĩnh mạch - tĩnh mạch (CVVH - Continuous Veno-Venous Hemofiltration)

CVVH sử dụng màng lọc để loại bỏ các phân tử trung bình và lớn thông qua quá trình đối lưu. Dung dịch thay thế sẽ được bổ sung vào cơ thể để đảm bảo cân bằng dịch và điện giải. CVVH đặc biệt hiệu quả đối với bệnh nhân suy tim có quá tải dịch nghiêm trọng, giúp loại bỏ nước dư thừa mà không ảnh hưởng lớn đến huyết áp.

Đặc điểm:

• Cần bù dịch thay thế (replacement fluid).
• Loại bỏ các phân tử trung bình tốt hơn so với lọc máu thông thường.
• Không sử dụng dịch thẩm tách.

Ứng dụng:

• Suy thận cấp có rối loạn dịch và điện giải nghiêm trọng.
• Bệnh nhân có nguy cơ hạ huyết áp khi lọc máu chu kỳ.

Lọc máu liên tục qua tĩnh mạch - tĩnh mạch với thẩm tách (CVVHD - Continuous Veno-Venous Hemodialysis)

CVVHD sử dụng cơ chế khuếch tán (diffusion) qua màng lọc, kết hợp với dòng dịch thẩm tách (dialysate) để loại bỏ ure, creatinine, kali và các chất hòa tan trọng lượng thấp. Phương pháp này phù hợp với bệnh nhân có rối loạn điện giải nặng, cần loại bỏ các chất độc một cách nhanh chóng nhưng vẫn phải kiểm soát chặt chẽ sự thay đổi thể tích dịch trong cơ thể.

Đặc điểm:

• Giống với lọc máu thông thường nhưng thực hiện liên tục với tốc độ chậm hơn.
• Không cần dịch thay thế.
• Loại bỏ ure và chất độc nhỏ hiệu quả.

Ứng dụng:

• Bệnh nhân có ure máu cao (BUN cao).
• Cần kiểm soát cân bằng điện giải và pH.

Lọc máu liên tục qua tĩnh mạch - tĩnh mạch kết hợp thẩm tách và lọc (CVVHDF - Continuous Veno-Venous Hemodiafiltration)

CVVHDF kết hợp cả hai phương pháp CVVH và CVVHD, vừa loại bỏ nước dư thừa qua đối lưu vừa đào thải độc tố nhỏ qua khuếch tán. Đây là phương pháp hiệu quả nhất cho bệnh nhân suy tim kèm suy thận cấp tính hoặc tình trạng mất cân bằng điện giải nghiêm trọng.

Đặc điểm:

• Tối ưu hóa việc loại bỏ cả phân tử nhỏ và trung bình.
• Cần cả dịch thay thế và dịch thẩm tách.

Ứng dụng:

• Bệnh nhân nặng cần điều chỉnh cân bằng kiềm toan, điện giải và loại bỏ cả độc tố phân tử nhỏ lẫn trung bình.
• Thường được sử dụng nhiều nhất trong thực hành lâm sàng ICU.

Lọc siêu lọc chậm liên tục (SCUF - Slow Continuous Ultrafiltration)

SCUF là phương pháp chuyên dụng để loại bỏ dịch dư thừa một cách chậm rãi mà không ảnh hưởng đáng kể đến cân bằng điện giải hoặc ure. Nó được áp dụng cho bệnh nhân suy tim sung huyết, giúp giảm phù nề và cải thiện tình trạng quá tải dịch mà không làm giảm đáng kể huyết áp hoặc gây mất cân bằng điện giải.

Đặc điểm:

• Không cần dịch thay thế hoặc dịch thẩm tách.
• Không ảnh hưởng đáng kể đến ure hoặc các chất hòa tan khác.

Ứng dụng:

• Bệnh nhân suy tim mất bù, quá tải dịch nặng nhưng chức năng thận vẫn còn duy trì ở mức độ nhất định.
• Kiểm soát tình trạng phù mà không cần dùng thuốc lợi tiểu.

Những lưu ý quan trọng khi lọc máu thường xuyên cho bệnh nhân tim mạch

Việc lọc máu thường xuyên cho bệnh nhân tim mạch đòi hỏi sự theo dõi chặt chẽ để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị. Một số lưu ý quan trọng bao gồm:

• Kiểm soát huyết áp: Tụt huyết áp là biến chứng phổ biến khi lọc máu, do đó cần điều chỉnh tốc độ siêu lọc phù hợp.
• Quản lý dịch: Không lấy quá nhiều dịch trong một lần lọc máu để tránh sốc tuần hoàn.
• Dinh dưỡng hợp lý: Chế độ ăn ít muối, hạn chế kali và protein vừa phải giúp duy trì cân bằng điện giải.
• Giám sát rối loạn nhịp tim: Việc thay đổi nồng độ kali hoặc dịch có thể gây loạn nhịp tim, cần theo dõi điện tâm đồ thường xuyên.
• Kiểm tra huyết học: Bệnh nhân lọc máu có nguy cơ thiếu máu do giảm sản xuất erythropoietin, cần bổ sung sắt hoặc erythropoietin khi cần thiết.

Biến chứng có thể gặp

Mặc dù lọc máu mang lại nhiều lợi ích, nhưng nó cũng có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

• Tụt huyết áp: Thường xảy ra khi loại bỏ quá nhiều dịch hoặc khi bệnh nhân có huyết áp thấp sẵn.
• Rối loạn điện giải: Mất cân bằng kali, natri hoặc canxi có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Rối loạn nhịp tim: Do thay đổi điện giải hoặc huyết động.
• Nhiễm trùng: Đặc biệt khi bệnh nhân sử dụng catheter tĩnh mạch trung tâm.
• Thiếu máu: Giảm sản xuất hồng cầu do mất erythropoietin.
• Hội chứng mất cân bằng thẩm thấu: Xảy ra khi tốc độ lọc máu quá nhanh, gây buồn nôn, đau đầu và co giật.

Lời kết

Việc tuân thủ các nguyên tắc và lưu ý quan trọng trong quá trình lọc máu không chỉ giúp bệnh nhân tim mạch cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Bằng cách phối hợp chặt chẽ với bác sĩ, duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý và theo dõi sức khỏe định kỳ, người bệnh có thể đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất. Do đó, để bảo vệ sức khỏe tim mạch và nâng cao hiệu quả điều trị, bệnh nhân cần thực hiện nghiêm túc các hướng dẫn liên quan đến lọc máu thường xuyên cho bệnh nhân tim mạch.